بسته‌بندی اتمسفر اصلاح شده (MAP: Modified Atmosphere Packaging) به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و اثربخش‌ترین روش‌ها در نگهداری و حفظ کیفیت مواد غذایی، دارویی و دیگر محصولات حساس شناخته می‌شود. این فناوری با تغییر ترکیب گازهای داخل بسته‌بندی، شرایط ایده‌آلی برای افزایش ماندگاری، حفظ کیفیت و جلوگیری از فساد محصولات فراهم می‌کند. علاوه بر مزایای فنی و علمی، استفاده از این فناوری مطابق با استانداردهای جهانی امری ضروری برای حفظ سلامت مصرف‌کنندگان است. در این مقاله به تشریح جنبه‌های مختلف این تکنولوژی، گازهای به کار رفته در آن، مزایا، انواع مختلف بسته‌بندی MAP، استانداردهای جهانی و تأثیر آن‌ها بر صنایع تولیدی خواهیم پرداخت.
تاریخچه و روند تکامل MAP
تاریخچه بسته‌بندی اتمسفر اصلاح شده به دهه ۱۹۷۰ برمی‌گردد که به عنوان یک راه‌حل برای مقابله با فساد سریع مواد غذایی و حفظ تازگی آن‌ها معرفی شد. در ابتدا، این فناوری بیشتر در صنعت گوشت و ماهی برای جلوگیری از فساد باکتریایی و نگهداری رنگ طبیعی محصولات استفاده می‌شد. اما با گذشت زمان و پیشرفت علم، دامنه کاربرد این فناوری به دیگر صنایع مانند سبزیجات، میوه‌ها، نان، فرآورده‌های لبنی و حتی داروهای خاص گسترش یافت.
فرآیند بسته‌بندی اتمسفر اصلاح شده (MAP)
در فرآیند MAP، ترکیب گازهای داخل بسته به طور دقیق تنظیم می‌شود. گازهای اصلی به کار رفته در این فرآیند شامل نیتروژن (N2)، دی‌اکسید کربن (CO2) و اکسیژن (O2) هستند که هر کدام نقش خاص خود را در افزایش عمر مفید و حفظ کیفیت محصول ایفا می‌کنند.
- نیتروژن (N2): این گاز به دلیل عدم واکنش‌پذیری خود، از رشد میکروارگانیسم‌ها و کاهش فساد محصول جلوگیری می‌کند. نیتروژن به طور خاص در بسته‌بندی‌هایی که نیاز به حفظ طعم و بافت دارند، استفاده می‌شود.
- دی‌اکسید کربن (CO2): دی‌اکسید کربن با ایجاد محیطی کم‌اکسیژن، از رشد باکتری‌های هوازی جلوگیری کرده و باعث کاهش تنفس محصولات می‌شود. این گاز در بسته‌بندی مواد غذایی و حتی داروهایی که به حفظ کیفیت نیاز دارند، استفاده می‌شود.
- اکسیژن (O2): در برخی موارد، حفظ مقداری از اکسیژن در داخل بسته‌بندی ضروری است، به ویژه برای محصولات گوشتی که نیاز به حفظ رنگ و ظاهر طبیعی دارند. اما در بسته‌بندی محصولات دیگر، کاهش اکسیژن می‌تواند از فساد میکروبی جلوگیری کند.
انواع بسته‌بندی MAP
بسته‌بندی اتمسفر اصلاح شده به روش‌های مختلفی به کار گرفته می‌شود، که در ادامه به برخی از انواع رایج آن اشاره می‌شود:
- بسته‌بندی با گازهای مخلوط (Multi-gas MAP): در این نوع بسته‌بندی، ترکیب خاصی از نیتروژن، دی‌اکسید کربن و اکسیژن استفاده می‌شود تا بهترین شرایط نگهداری برای هر نوع محصول فراهم گردد. این روش معمولاً برای محصولات پیچیده‌تر و حساس به تغییرات گازی مانند گوشت‌های تازه، ماهی و سبزیجات استفاده می‌شود.
- بسته‌بندی با گاز یکپارچه (Single-gas MAP): در این نوع بسته‌بندی، تنها یک گاز مانند نیتروژن یا دی‌اکسید کربن برای حفظ تازگی محصول استفاده می‌شود. این روش بیشتر برای محصولاتی که نیازی به ترکیب خاص گازی ندارند، مانند برخی میوه‌ها و خشکبار، مناسب است.
- بسته‌بندی با تغییر جو (Active MAP): در این روش، نه تنها ترکیب گاز داخل بسته تغییر می‌کند، بلکه خود بسته نیز قابلیت تغییر و تنظیم فشار گاز را دارد. این نوع بسته‌بندی به طور خاص برای مواد غذایی با عمر مفید بسیار کوتاه یا حساس به فساد طراحی شده است.
- بسته‌بندی با کاهش فشار (Vacuum MAP): این روش شامل مکش هوا از داخل بسته است تا فشار داخل آن به حداقل برسد. این نوع بسته‌بندی برای محصولاتی مانند گوشت و ماهی کاربرد دارد که برای حفظ طعم و بافت خود به چنین شرایطی نیاز دارند.
نکات مهم برای خریداران محصولات بسته‌بندی‌شده با MAP
برای خریداران محصولات غذایی که با بسته‌بندی اتمسفر اصلاح‌شده (MAP) ارائه می‌شوند، توجه به نکات زیر اهمیت زیادی دارد:
- تاریخ تولید و انقضا: همیشه به تاریخ تولید و انقضای محصولات بسته‌بندی‌شده با MAP توجه کنید. این محصولات معمولاً دارای عمر مفید طولانی‌تری هستند، اما مهم است که از تاریخ انقضای محصول مطمئن شوید تا از کیفیت آن اطمینان حاصل کنید.
- نگهداری مناسب: برخی محصولات بسته‌بندی‌شده با MAP ممکن است نیاز به شرایط خاص نگهداری مانند دمای خاص یا محافظت در برابر نور داشته باشند. این اطلاعات معمولاً بر روی برچسب محصول درج می‌شود، بنابراین قبل از خرید از شرایط نگهداری آن اطمینان حاصل کنید.
- ظروف بسته‌بندی: در نظر داشته باشید که مواد بسته‌بندی باید از جنس مناسب و مقاوم باشند تا مانع از نفوذ رطوبت، هوا یا سایر عوامل محیطی به داخل بسته شوند. از خرید محصولاتی که بسته‌بندی آن‌ها آسیب‌دیده یا پاره شده است خودداری کنید.
- مواد گازی مورد استفاده: در بعضی مواقع ممکن است گازهای مختلف برای محصولات مختلف استفاده شوند. گازهای مناسب باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی باشند تا از حفظ طعم، بافت و ارزش غذایی محصول اطمینان حاصل شود.
- حفظ کیفیت پس از باز کردن بسته: برخی از محصولات پس از باز شدن بسته‌بندی ممکن است نیاز به مصرف سریع‌تری داشته باشند تا از کاهش کیفیت جلوگیری شود. از مصرف محصولاتی که پس از باز شدن بسته‌بندی تغییر رنگ یا طعم پیدا کرده‌اند، خودداری کنید.
استانداردهای جهانی و الزامات قانونی برای استفاده از بسته‌بندی اتمسفر اصلاح‌شده MAP
استفاده از فناوری بسته‌بندی اتمسفر اصلاح‌شده به طور فزاینده‌ای در کشورهای پیشرفته به یک الزام تبدیل شده است. بسیاری از کشورها برای حفظ کیفیت و سلامت محصولات غذایی، تولیدکنندگان را مجبور به استفاده از این تکنولوژی می‌کنند. این استانداردها شامل راه‌کارهایی برای تأمین گازهای مورد استفاده، نظارت بر کیفیت مواد اولیه و تضمین کیفیت بسته‌بندی محصولات است.
در کشورهای پیشرفته اروپایی، مانند آلمان، فرانسه و انگلستان، الزامات قانونی وجود دارد که تولیدکنندگان را ملزم می‌سازد برای حفظ کیفیت محصولات غذایی، از بسته‌بندی‌های مبتنی بر MAP استفاده کنند. به عنوان مثال، طبق قانون اتحادیه اروپا برای بسته‌بندی مواد غذایی (EU 2017/1798)، استفاده از بسته‌بندی‌هایی که موجب کاهش فساد و حفظ ارزش غذایی می‌شود، باید اولویت اصلی تولیدکنندگان باشد.
در آمریکا و کانادا نیز، قوانین مشابهی برای محصولات غذایی وجود دارد که استفاده از گازهای خاص برای بسته‌بندی مواد غذایی را در برخی از محصولات حساس به طور اجباری می‌سازد. در این کشورها، سازمان‌هایی مانند FDA (اداره غذا و دارو آمریکا) و CFIA (سازمان بازرسی غذایی کانادا) نظارت بر کیفیت بسته‌بندی مواد غذایی را بر عهده دارند و تولیدکنندگان را به استفاده از گازهای با کیفیت بالا برای MAP تشویق می‌کنند.
در آسیای شرقی و کشورهای پیشرفته مانند ژاپن و کره جنوبی، بسته‌بندی MAP به عنوان یک استاندارد صنعتی برای حفظ مواد غذایی تازه و با کیفیت بالا در نظر گرفته شده است. در این کشورها، مصرف‌کنندگان به دنبال محصولاتی هستند که مطابق با فناوری‌های نوین و استانداردهای جهانی تولید شده باشند و این خود باعث ایجاد تقاضای بیشتر برای محصولات بسته‌بندی‌شده با MAP شده است.
چرا باید محصولات بسته‌بندی‌شده با MAP را انتخاب کنیم؟
- حفظ سلامت مصرف‌کننده: استفاده از بسته‌بندی اتمسفر اصلاح‌شده به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا از مواد نگهدارنده شیمیایی کم‌تری استفاده کنند و این موضوع باعث می‌شود که محصولات طبیعی‌تر و سالم‌تر باشند. با کاهش استفاده از مواد شیمیایی، خطرات احتمالی برای سلامت مصرف‌کننده به حداقل می‌رسد.
- طول عمر بیشتر و کاهش هدررفت مواد غذایی: بسته‌بندی MAP به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا محصولات خود را در مدت طولانی‌تری به بازار عرضه کنند، بدون اینکه نگرانی‌ای از فساد زودهنگام یا کاهش کیفیت داشته باشند. این موضوع موجب کاهش ضایعات و هدررفت مواد غذایی در سطح جهانی می‌شود که به نفع محیط زیست است.
- ضمانت حفظ کیفیت محصول: بسته‌بندی MAP تضمین می‌کند که طعم، رنگ، بافت و ارزش غذایی محصولات به‌طور مطلوب حفظ شود. این تکنولوژی به‌ویژه برای مواد غذایی حساس مانند گوشت، ماهی، سبزیجات و میوه‌ها ضروری است.
- مطالبه‌گری مصرف‌کنندگان: مصرف‌کنندگان آگاه امروزی به دنبال خرید محصولاتی هستند که طبق استانداردهای بین‌المللی تولید و بسته‌بندی شده‌اند. با توجه به افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت بسته‌بندی‌های پیشرفته مانند MAP، توقعات مصرف‌کنندگان در این زمینه نیز افزایش یافته است. به عبارت دیگر، اگر محصولی از بسته‌بندی اتمسفر اصلاح‌شده بهره نبرد، این احتمال وجود دارد که به سرعت از سوی مصرف‌کنندگان به عنوان محصولی نامناسب برای حفظ کیفیت و سلامت رد شود.
چرا شرکت‌ها باید از بسته‌بندی اتمسفر اصلاح شده MAP استفاده کنند؟
شرکت‌ها و تولیدکنندگان باید بدانند که در آینده‌ای نه چندان دور، رقابت در بازار بر اساس کیفیت بسته‌بندی و حفظ سلامت مصرف‌کننده شکل خواهد گرفت. بسته‌بندی اتمسفر اصلاح شده MAP علاوه بر حفظ کیفیت و سلامت محصولات، به برندها کمک می‌کند تا از نظر مشتریان اعتبار بیشتری به دست آورند. در کشورهای پیشرفته، به‌ویژه در اتحادیه اروپا و ایالات متحده، استانداردهای بسته‌بندی مواد غذایی به گونه‌ای تدوین شده است که استفاده از MAP به عنوان یک الزامات قانونی برای تولیدکنندگان در بسیاری از دسته‌بندی‌های غذایی در نظر گرفته می‌شود.
این شرکت‌ها باید به این موضوع توجه کنند که عدم استفاده از فناوری‌های نوین مانند MAP می‌تواند باعث کاهش رقابت‌پذیری آن‌ها در بازار جهانی و حتی از دست دادن بازارهای صادراتی شود. در بسیاری از کشورها، مشتریان تمایل دارند محصولاتی را خریداری کنند که مطمئن باشند تحت شرایط بهینه بسته‌بندی و با رعایت استانداردهای جهانی تولید شده‌اند. بنابراین، عدم استفاده از MAP می‌تواند منجر به کاهش فروش و اعتبار برند شود.
سیال تأمین رهام: پیشگام در تأمین گازهای صنعتی برای بسته‌بندی اتمسفر اصلاح‌شده MAP
سیال تأمین رهام، به عنوان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی گازهای صنعتی و پزشکی، با بهره‌گیری از جدیدترین تکنولوژی‌ها و مطابق با استانداردهای جهانی، گازهای مورد نیاز برای بسته‌بندی اتمسفر اصلاح‌شده را تأمین می‌کند. این شرکت همواره در تلاش است تا با ارائه گازهایی با خلوص بالا، محصولاتی سالم‌تر و با کیفیت‌تر در اختیار صنایع مختلف قرار دهد.
شرکت سیال تأمین رهام، با تکیه بر استانداردهای بین‌المللی و نظارت دقیق بر فرآیند تأمین گازها، نقشی کلیدی در حفظ کیفیت و سلامت محصولات غذایی و دیگر محصولات حساس ایفا می‌کند. گازهای تأمین‌شده توسط این شرکت موجب افزایش عمر مفید و حفظ طعم و بافت طبیعی محصولات می‌شود.
————————————————–
منابع: